امروزه، بسیاری از شوینده‌ها به دلیل قدرت پاک‌کنندگی بالا، معروف هستند. اما، آگاهی نداشتن از نحوه استفاده از مواد شوینده منجر به خطرات بسیاری برای فرد می‌شود. آگاهی از مخاطرات و بیماری‌های شایع، هنگام استفاده از مواد شوینده، می‌تواند باعث کاهش مواجهه و در نتیجه، کاهش آسیب به بدن شود. به طور معمول، هرساله در روزهای پایانی سال، گزارش‌هایی از مسمومیت با مواد شوینده ارائه می‌شود که اغلب به علت استفاده اشتباه از مواد شوینده ایجاد شده است. براساس گزارشات سال گذشته، حدود 100 نفر در روزهای نزدیک به سال نو، براثر مسمومیت با مواد شوینده در بیمارستان لقمان حکیم بستری شده‌اند. بسیاری از سازندگان مواد شوینده، ادعا می‌کنند که این مواد کاملا بی‌خطر می‌باشند. این ادعا اشتباه نیست. اما تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از مواد شوینده دارای موادشیمیایی هستند که می‌تواند باعث آسیب دیدن ریه، معده، چشم‌ها و.. ‌شود. بعضی از مواد شوینده، دارای هیدروبوتوکسی اتانول هستند که باعث آسیب دیدن گلبول‌های قرمز می‌شود. بنابراین، استفاده از مواد شوینده می‌تواند ضربات شدیدی به سلامتی و پوست وارد کند. مواد اسیدی مواد شوینده می‌تواند به آرامی به پوست نفوذ کند و در ابتدا باعث خشکی پوست شود و زخم‌هایی را در سطح پوست به وجود بیاورد و در مرحله‌های بعدی، منجر به اگزما و درماتیت شود.

اهمیت دانستن نحوه استفاده از مواد شوینده

گاز و بخارات ناشی از مواد شوینده، نه تنها باعث آسیب دیدن سیستم تنفسی می‌شود. بلکه، می‌تواند روی چشم و پوست افرادی که در معرض آن قرار دارند، آثار مخربی بر جای بگذارد. میزان بروز این عارضه‌ها به مدت زمان استفاده و طریقه استفاده از مواد شوینده بستگی دارد. استفاده از مواد شوینده در مکان‌های بسته و مکان‌هایی که تهویه مناسبی ندارند، باعث بروز علائمی همچون آسم می‌شود. در صورت مسمومیت و آسیب ریه‌ها، علائم آسم تا پایان عمر، همراه فرد می‌ماند و برطرف نخواهد شد. همچنین، مصرف مواد شوینده به طور اشتباهی، باعث آسیب دیدن کبد، سیستم گوارش و در مواردی حتی باعث مرگ می‌شود. رعایت نکردن نکات ضروری و بی‌توجهی به نحوه استفاده از مواد شوینده، باعث سوختگی‌های شیمیایی می‌شود. عمق جراحت به مدت زمان در تماس بودن با مواد شیمیایی و غلظت ماده بستگی دارد. استفاده از مواد شوینده در مجاورت با آتش و یا استعمال دخانیات در هنگام کار کردن با مواد شیمیایی، می‌تواند باعث ایجاد آتش‌سوزی شود. اما عوارض استفاده اشتباه از مواد شوینده به همین‌جا ختم نمی‌شود. آگاهی نداشتن از نحوه استفاده از مواد شوینده به سلامت وسایل خانه خدشه وارد می‌کند. برای مثال، یک اشتباه کوچک در هنگام پاک‌ کردن لکه از روی فرش، باعث می‌شود که لکه به لایه‌های عمیق‌تری نفوذ کند. از سوی دیگر، استفاده اشتباه از مواد شوینده باعث کاهش طول عمر وسایل الکتریکی منزل می‌شود و می‌تواند موجب زنگ‌زدگی لوازم و سطوح آشپزخانه شود.

تاثیر مواد شوینده بر پوست دست

ترکیبات مواد شوینده کمی خاصیت سوزانندگی دارند. در نتیجه، استفاده مکرر از مواد شوینده یا ضدعفونی‌کننده، باعث تحریک پوست می‌شود. مشکلات پوستی یکی از عوارض آگاهی نداشتن از نحوه استفاده از مواد شوینده است. در روزهای پایانی سال، بیماری‌ و مشکلات ناشی از تماس مستقیم پوست دست با مواد شوینده، افزایش می‌یابد. یکی از شایع‌ترین مشکلات، درماتیت یا اگزمای دست است که با خارش پوست، قرمزی و التهاب، خشکی و تاول‌های ریز همراه است. علائم بیماری در کف‌دست، روی نوک انگشتان و میان انگشتان نمایان می‌شود و گاهی ضایعه‌ای مانند پیش‌بند تشکیل می‌شود که به آن اگزمای پیش‌بندی می‌گویند. یکی از نکات استفاده از مواد شوینده، شستن دست‌ها بعد از اتمام کار است که همین موضوع نیز می‌تواند باعث آسیب پوست دست‌ها شود. رطوبت زیاد باعث ایجاد قارچ پوستی می‌شود. اگر ضایعات پوستی به موقع درمان نشود منجر به ترک و التهاب پوست می‌شود. تماس مکرر دست با مواد شوینده باعث از بین رفتن چربی پوست می‌شود و به دنبال آن زخم و چرک ایجاد می‌شود.

نکات محافظتی از پوست دست هنگام استفاده از مواد شوینده

بهترین راهکار برای پیشگیری از عود ضایعات و خشکی پوست، استفاده از کرم‌های حاوی وازلین، اوره و گلسیرین است.

• در قدم اول، بهتر است شوینده‌های ملایم و بدون رنگ شیمیایی و معطر استفاده شود.
• در قدم دوم، هنگام کار با مواد شوینده باید از دستکش استفاده شود و برای جلوگیری از حساسیت به دستکش‌های پلاستیکی، باید ابتدا دستکش نخی و سپس، دستکش پلاستکی پوشیده شود.
• بعد از اتمام کار، دستکش‌ها را دور بی‌اندازید و با دقت دست‌ها را بشویید. بعد از شستن دست‌ها، با استفاده از یک دستمال کاغذی آب را از روی دست‌ها پاک کنید.

به هیچ عنوان، دستمال را با فشار بر روی سطوح پوست دست نکشید؛ زیرا، باعث تشدید قرمزی و خشکی پوست دست می‌شود و در آخر، با استفاده از یک کرم مناسب، دست‌ها را مرطوب کنید. در صورت بروز خشکی و قرمزی در سطوح دست، با استفاده از یک کمپرس آب سرد می‌توانید تا حدی از خارش و تورم موضع ملتهب بکاهید. استفاده از ابزارهای محافظتی مانند ماسک، گان و کلاه از آسیب دیدن پوست در ناحیه صورت و دست‌ها پیشگیری می‌کند. یکی دیگر از راهکارهای حفظ سلامت پوست، مصرف ویتامین D است. ویتامین D ، سوخت و ساز سلول‌های پوستی را افزایش می‌دهد و سیستم دفاعی پوست را تقویت می‌کند.

تاثیر استنشاق گازهای آلوده برخی از شوینده‌ها

انسان‌ها نفس می‌کشند که اکسیژن وارد ریه‌هایشان شود و عناصر شیمیایی مانند دی‌اکسیدکربن را از بدن خارج کنند. سطح غشاء داخلی بینی و گلوی افراد با ماده مخاطی و مویچه پوشانده شده است. مویچه و مژک‌ها ذرات گردوغبار و آلودگی را پیش از آنکه با ریه‌ها تماس پیدا کنند را به دام می‌اندازند. آمونیاک و گارهای سمی تولید شده از مواد شوینده دارای ترکیبات قلیایی قوی هستند و می‌توانند به این سلول‌ها آسیب وارد کنند. همچنین، گاز کلر که نتیجه فعل‌وانفعالات شیمیایی ترکیبات است، در تماس با مخاط باعث تولید اسیدکلریک (Chloric acid) می‌شود. ترکیب موادشوینده با آب گرم یا استفاده از آن‌ها در محیط‌های بسته‌ای که دارای بخار آب است، باعث آسیب دیدن ریه‌ها می‌شود. بنابراین، بهتر است از مواد شوینده‌ای استفاده کنید که آسیب کمتری می‌رساند. برای مثال، استفاده از شوینده‌های آنزیم‌دار بسیار خطرات کمتری در مقایسه با مواد سفیدکننده دارند. گاز سمی و سوزاننده برخی از مواد شوینده منجر به تشدید بیماری‌های ریوی، قلبی و عروقی می‌شود. همچنین، استنشاق این گاز‌ها برای افراد مسن، کودکان و زنان باردار خسارات جبران‌ناپذیری را به بار می‌آورد. استنشاق مقدار کمی از مونواکسیدکربن باعث اختلالات تنفسی و آسیب دیدن تنفس سلولی می‌شود و منجر به بروز علائمی همچون سردرد، سرگیجه، بیهوشی و خواب‌آلودگی می‌شود. از سوی دیگر، اکسید نیتروژن می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و زمینه را برای بیماری‌های عفونی به ویژه آنفلوانزا فراهم کند. همچنین، این گاز باعث تحریک چشم‌ها، گلو، شش‌ها و بینی می‌شود. تنفس زنان باردار در محیط‌های مملو از گازهای آلوده موجب بیماری آسم در جنین می‌شود. قرار گرفتن افراد مسن در مکان‌های بسته و در تماس با گاز تولید شده از مواد شوینده باعث تنگی نفس و حتی مرگ فرد می‌شود.

نکات محافظتی از ریه هنگام استفاده از مواد شوینده

انواع گوناگونی از مواد پاک‌کننده به بازار عرضه می‌شود که استفاده از آن‌ها آنقدرها که فکر می‌کنید، بی‌خطر نیست. تنفس گازهای آلوده تولید شده از مواد شوینده می‌تواند باعث افت شدید اکسیژن شود و اگر اکسیژن رسانی به سرعت صورت نگیرد، منجر به تخریب سلول‌های مغزی و آسیب دیدن بافت‌های ریه می‌شود. مسمومیت تنفسی همراه با علائمی از قبیل احساس عطش، تنفس تند، استفراغ، سرگیجه و تغییر رنگ پوست می‌باشد. برای جلوگیری از مسمومیت‌های تنفسی، بهتر است که هنگام کار با مواد شیمیایی از ماسک‌های مخصوص و ضخیم استفاده کنید تا مانع از نفوذ گازها به دستگاه تنفسی شوید. قبل از اقدام به شستشو و استفاده از ماده شوینده، طریقه استفاده از مواد شوینده را مطالعه کنید و طبق توصیه‌ها و دستورالعمل نوشته شده از آن استفاده کنید. کار با ماده شوینده در مکان‌های بسته، سلامتی فرد را به خطر می‌اندازد. بنابراین، قبل از کار با این مواد، درب و پنجره‌ها را باز کنید و از درست بودن تهویه محیط مطمئن شوید. در صورت مسمومیت‌های تنفسی ناشی از تماس با مواد شوینده، فورا از محیط خارج شوید و در هوای آزاد قرار بگیرید. در چنین حالتی، شروع به نوشیدن آب فراوان کنید؛ زیرا، آب باعث دفع مواد شیمیایی از بدن می‌شود. فرد مبتلا به مسمومیت با مواد شوینده را طاق باز نخوابانید؛ زیرا، وارد شدن فشار به قفسه سینه باعث وخیم شدن بیمار می‌شود. پس، مصدوم را به حالت نیمه‌نشسته قرار دهید و سر او را به دیوار تکیه دهید تا مجرای تنفسی باز بماند.

نتیجه‌گیری

تاثیر مواد قلیایی به مراتب از مواد اسیدی بدتر است. بنابراین، مواد قلیایی شوینده می‌تواند باعث زخم‌های شدید پوستی یا آسیب دیدن قرنیه شود. درماتیت آلرژیک دیرتر از درماتیت تحریکی بهبود می‌یابد. همچنین، آلرژی می‌تواند باعث وارد شدن آسیب به سایر نقاط بدن ‌شود. به همین خاطر، بعد از کار با مواد شوینده، دست‌ها را با استفاده از کرم مناسب مرطوب کنید. برای کاهش عوارض مواد شیمیایی از ماده شوینده ملایم و بی‌بو استفاده کنید.