شما چقدر در مورد مواد شوینده، عناصر تشکیل‌دهنده و تاثیرات آن‌ها اطلاع دارید؟ شوینده یک ماده محلول در آب است که کثیفی‌ها و لکه‌ها را در خود حل می‌کند و آن‌ها را از روی پارچه، لباس و سطوح مختلف از بین می‌برد. آگاهی داشتن در مورد مواد تشکیل‌دهنده مضر شوینده‌ها می‌تواند در شیوه استفاده از انواع مواد شوینده نقش مهمی داشته باشد.

تاثیرات منفی مواد شوینده بر سلامتی

مهم‌ترین ویژگی‌ انواع شوینده‌ها از بین بردن لکه‌ها، به‌خصوص لکه‌های چربی از روی لباس است که این چربی‌ها شامل چربی‌های طبیعی بدن نیز می‌شود. پوست انسان برای مراقبت در برابر آسیب‌های محیطی چربی تولید می‌کند و این چربی باعث کثیف شدن لباس‌ها می‌شود. ماده شیمیایی سورفکتانت‌، اصلی‌ترین عامل پاک شدن لکه‌های چربی از روی لباس است. از آنجایی‌که لباس‌ها مستقیما با پوست بدن ارتباط دارند، شیوه پاک کردن لکه‌های آن‌ها نیز اهمیت زیادی پیدا می‌کند، هر اشتباهی در انتخاب مواد شوینده یا شیوه شستشوی لباس‌ها تاثیر مستقیمی بر سلامت پوست و اعضای بدن دارد. تماس مستقیم یا غیرمستقیم پوست با مواد شوینده‌ مشکلات متعددی به وجود می‌آورد. ایجاد التهاب‌ یا حساسیت‌های پوستی معمول‌ترین اتفاق‌های ناخوشایندی هستند که در استفاده نامناسب از شوینده‌ها می‌افتند. سوزش، خارش و جوش‌های پوستی نیز از دیگر مشکلات شایعی هستند که در صورت تماس مستقیم شوینده با پوست بدن به وجود می‌آیند. سورفکتانت‌ها تنها عامل مضر شوینده‌ها نیستند. شوینده‌ها حاوی موادی هستند که گازهای سمی از خود متصاعد می‌کنند. استنشاق این گازها موجب آسیب دیدن و سوزش در نواحی بینی و ریه‌ها می‌شود. حتی، در موارد بسیار خفیفی که معمولا هم به دلیل ترکیب مواد شوینده رخ می‌دهد، سیستم تنفسی مختل و فرد دچار خفگی می‌شود.

شوینده‌هایی که هرگز نباید ترکیب شوند!

برای استفاده از انواع شوینده، نکات ایمنی مختلفی وجود دارد که معمولا به عنوان موارد هشداردهنده روی بسته‌بندی آن‌ها درج می‌شوند. رعایت این موارد می‌تواند از آسیب‌های بسیار جدی جلوگیری کند. یکی از مواردی که همیشه روی بسته‌بندی‌ها درج می‌شود، اخطار در مورد عدم ترکیب مواد شوینده با یکدیگر است.

برخی بر این باورند که ترکیب چند ماده شوینده می‌تواند شوینده‌ای بسیار قوی‌تر تولید کند تا در کوتاه‌ترین زمان هر نوع لکه‌ای را از بین ببرد؛ اما این‌طور نیست! مواد شوینده با توجه به کارایی خود، بر اساس یک فرمول‌بندی منحصربه‌فرد و با استفاده از مواد شیمیایی مختلف تولید می‌شوند. ترکیب مواد شوینده باعث تشکیل یک شوینده‌ شیمیایی سمی و مضر می‌شود. در ادامه بعضی از مواد شوینده‌ای که هرگز نباید با هم ترکیب شوند را معرفی خواهیم کرد.

• سفید کننده و آمونیاک: سفید کننده و آمونیاک از جمله موادی هستند که در اکثر شوینده‌ها به کار رفته‌اند. بنابراین، پیش از مصرف شوینده‌های متفاوت، محتویات آن‌ها را بررسی کنید. بخار حاصل از ترکیب این دو ماده باعث آسیب در سیستم تنفسی و سوزش گلو می‌شود.
• سفید کننده و سرکه: اکثر خانم‌های خانه‌دار سرکه و سفید کننده را دو ماده ضدعفونی‌کننده بسیار قوی می‌دانند و بر این باورند که اگر این دو ماده را با هم ترکیب کنند، ضدعفونی‌کننده‌ای بسیار قوی‌تر خواهند داشت. اما این‌طور نیست! ترکیب این دو ماده باعث متصاعد شدن گازهای سمی کلرین و کلرآمین در فضا و در نتیجه، سوزش چشم‌ها و ریه‌ها می‌شود.
• جوش شیرین و سرکه: این دو ماده به تنهایی از جمله مواد شوینده موثر و ارزان قیمت به شمار می‌آیند اما ترکیب این دو، شوینده قوی‌تری تولید نمی‌کند. زیرا ماهیت جوش شیرین، بازی و سرکه اسیدی است. محلولی که از ترکیب این دو ماده به دست می‌آید سمی نیست اما نمی‌توان آن را به‌عنوان یک شوینده قوی دانست.
• هیدروژن پراکسید و سرکه: با این که دو ماده هیدورژن پراکسید و سرکه از بهترین شوینده‌های طبیعی محسوب می‌شوند اما ترکیب آن‌ها با یکدیگر باعث تولید اسید پراستیک می‌شود. اسید پراستیک در عین حال که برای ضدعفونی سطوح کاربرد دارد اما باعث خوردگی سطوح نیز می‌شود.
• سفید کننده و شوینده‌های ضد قارچ: شوینده‌های ضد قارچ حاوی اسید هستند و در صورت ترکیب با سفید کننده، گاز سمی کلرین تولید می‌کنند. گاز کلرین به چشم‌ها، بینی، گلو و ریه‌ها آسیب می‌زند.
• سفید کننده و شوینده‌های سرویس بهداشتی: ترکیب شوینده‌های اسیدی سرویس بهداشتی و سفید کننده، کف و گاز سمی تولید می‌کند و موجب مشکلات تنفسی و آبریزش چشم می‌شود.
• شوینده ظرفشویی و سفید کننده: امروزه بسیاری از برندها به منظور ارتقای کیفیت محصولات خود و میزان تمیزکنندگی آن‌ها، آمونیاک به شوینده‌های ظرفشویی اضافه می‌کنند. ترکیب شوینده‌های ظرفشویی با سفید کننده موجب تشکیل گازهای سمی می‌شود.
• آبلیمو و سفید کننده: ترکیب آبلیمو با سفید کننده به دلیل تفاوت در ماهیت باز و اسیدی بودن باعث تولید گاز کلرین و مشکل در سیستم تنفسی می‌شود.
• لوله بازکن و سفید کننده: استفاده همزمان از لوله بازکن و سفید کننده، گاز کلرین متصاعد می‌کند که تاثیرات بلند مدتی روی سلامتی چشم‌ها، بینی و ریه‌های فرد دارد.
• آب و سرکه برای پاک کردن سطوح چوبی: شاید ترکیب آب و سرکه در ابتدا ترکیب مضری به نظر نیاید اما این محلول می‌تواند به سطوح چوبی آسیب بزند. ماهیت سرکه کاملا اسیدی است و می‌تواند لایه سطحی چوب را از بین ببرد و در نتیجه، رنگ چوب کدر می‌شود. از طرفی، در محلول آب و سرکه، حجم آب بسیار بیشتر است که همین مسئله باعث مرطوب و خراب شدن چوب می‌شود.

---

مقاله مرتبط: «مواد اولیه شوینده‌ها کدامند؟»

---

نکات ایمنی استفاده از مواد شوینده

شوینده‌ها از جمله موادی هستند که روزانه با انواع مختلف آن‌ها‌ شامل شوینده‌های ظرفشویی، دستشویی، لباسشویی، سفیدکننده، ضدعفونی‌کننده و غیره سر و کار داریم. مصرف نادرست هر کدام از این محصولات یا ترکیب آن‌ها با یکدیگر به‌منظور افزایش میزان تمیز‌کنندگی، رایج‌ترین اشتباهی است که افراد انجام می‌دهند. در ادامه برخی از نکات ایمنی که در هنگام مصرف مواد شوینده باید رعایت کنیم را خواهیم گفت. در هنگام استفاده از مواد شوینده از ماسک و دستکش استفاده کنید. مواد شوینده از مواد شیمیایی مختلفی ساخته می‌شوند که اگر به‌طور مستقیم با پوست یا اعضای بدن تماس پیدا کنند و عوارض ناخوشایندی مانند سوزش، التهاب، خارش و جوش در پی خواهد داشت. بنابراین، توصیه می‌شود در هنگام مصرف مواد شوینده از ماسک، دستکش یا در صورت لزوم از عینک استفاده شود.

مواد شوینده را با یکدیگر ترکیب نکنید. هر کدام از ترکیبات مواد شوینده دارای خاصیت‌های شیمیایی متفاوتی هستند که در صورت ترکیب با یکدیگر، به دلیل ناسازگاری ویژگی‌هایشان، مواد شیمیایی جدید یا گازهای سمی و خطرناک تولید خواهند کرد. بنابراین، پیش از استفاده از انواع شوینده حتما باید برچسب مصرف آن را مطالعه کرد. مواد شوینده برندهای مختلف را با یکدیگر ترکیب نکنید. حتما پیش خودتان فکر می‌کنید که سفید کننده یک برند با سفید کننده برند دیگر تفاوتی ندارد و می‌توانید آن‌ها را ترکیب کنید. اما این‌طور نیست! برندهای گوناگون از فرمولاسیون‌های مختلف برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنند. بنابراین، ترکیب شوینده‌های برندهای مختلف با یکدیگر کار دستی نیست و می‌تواند به سلامتی افراد صدمه بزند.

---

بیشتر بخوانید:‌ «نحوه استفاده از مواد شوینده‌ چگونه است؟»

---

نتیجه‌گیری

شوینده‌ها از جمله موادی هستند که مصرف آن‌ها در طول روز اجتناب‌ناپذیر است. همین مسئله باعث می‌شود تا شیوه استفاده از آن‌ها اهمیت زیادی داشته باشد. مصرف نادرست انواع شوینده و رعایت نکردن نکات ایمنی می‌تواند روی سلامتی تاثیر بگذارد و بیماری‌های کوتاه مدت یا بلند مدت گوناگونی در پی داشته باشد.