یکی از دغدغه‌هایی که در سال‌های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده، بحث افزایش تولید ملی و حمایت از کالای ایرانی است. با توجه به شرایط اقتصادی ایران، این مسئله روز به روز پررنگ‌تر می‌شود و زندگی افراد زیادی را که همان مصرف‌کننده‌ها هستند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نیاز جامعه امروز، ترغیب مصرف‌کننده‌ها به خرید کالای ایرانی است. زیرا، تنها از این راه تولید ناخالص داخلی افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه، رشد و پیشرفت اقتصادی در کشور اتفاق خواهد افتاد. فرآیند خرید کالا با تصمیم‌گیری برای خرید آغاز می‌شود. تصمیم‌گیری خرید شامل پنج مرحله تشخیص مسئله (نیاز)، جستجوی اطلاعات، ارزیابی راه چاره‌ها، تصمیم خرید و رفتار پس از خرید می‌شود. البته نباید فراموش کرد که تصمیم‌گیری برای خرید، تنها عامل موثر بر فرآیند خرید نیست؛ بلکه عوامل متعددی روی این مسئله تاثیرگذار هستند. در ادامه این مطلب به بیان برخی از عوامل موثر بر خرید کالای ایرانی و خارجی را بررسی خواهیم کرد.

کالای ایرانی چیست؟

امروزه ابهامات زیادی در مورد کالاهای ایرانی وجود دارد و اصلی‌ترین آن هم این است که به چه کالایی، ایرانی گفته می‌شود. تعاریف متعددی از کالای ایرانی وجود دارد. برای مثال، برخی باور دارند کالایی ایرانی است که حداقل نام تجاری یا برند آن ایرانی باشد. بر اساس این تعریف، محصولاتی که بخشی از قطعات یا طراحی آن توسط کشورهای دیگر تامین شده باشد نیز کالای ایرانی محسوب می‌شوند. از طرفی، برخی دیگر معتقدند کالایی ایرانی به شمار می‌آید که منابع انسانی و مواد اولیه تولید آن در ایران تامین شود.

به‌طورکلی، کالای ایرانی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود

• کالای کاملا ایرانی: تمام مراحل تولید این دسته از محصولات اعم از طراحی، تامین مواد اولیه، منابع انسانی، قطعات مورد نیاز و تولید کالا به‌طور کامل در ایران انجام می‌شود.
• کالای نسبتا ایرانی: بخش اعظم مراحل تولید این محصولات در ایران و بخش دیگر آن توسط شرکت‌های خارجی انجام می‌شود.
• کالای مونتاژ شده در ایران: برای این گروه از کالاها که با نام کالاهای مونتاژ شده به فروش می‌رسند، تمام مراحل اصلی مانند طراحی و تولید قطعات توسط شرکت‌های خارجی صورت می‌گیرد و در ایران فقط مونتاژ می‌شود.
• کالای طراحی شده در ایران: ایده تولید این محصولات و طراحی آن‌ها در ایران و مابقی مراحل تولید در سایر کشورها انجام می‌شود.
• کالای دارای برند ایرانی: همان‌طور که از اسم این محصولات مشخص است تنها برند تجاری این محصولات در ایران ثبت شده و بقیه مراحل در خارج از ایران انجام می‌شود.

باور عموم در مورد کالای ایرانی و خارجی

یکی از دلایلی که اخیرا ایرانیان به کالاهای خارجی تمایل پیدا کرده‌اند، باورهای اشتباهی است که در مورد کالاهای ایرانی در بین مردم رواج پیدا کرده است. پیش فرض بسیاری از ایرانیان به این سمت تغییر کرده که کالای ایرانی فاقد کیفیت است؛ در مقابل اکثریت جامعه بر این باورند که کالاهای خارجی علاوه‌بر کیفیت بسیار بالا، قیمت مناسب‌تری نیز دارند. همین مسئله باعث می‌شود تا افراد بیشتری به خرید کالاهای خارجی روی بی‌اورند. تجمل‌گرایی یکی از پدیده‌های اجتماعی است که اخیرا توجه زیادی از جامعه‌شناسان را به خود جلب کرده است. مصرف تجملی و خرید برندهای لوکس بیشتر در کشورهای مادی‌گرا رواج دارد و طبق آمار جهانی، افرادی که در کشورهای آسیایی زندگی می‌کنند از جمله افرادی هستند که هزینه زیادی به خود تحمیل می‌کنند تا با استفاده از برندهای لوکس، خودشان را افرادی ثروتمند و لاکچری معرفی کنند. یکی دیگر از عواملی که زندگی بسیاری از ایرانیان به‌خصوص نوجوانان و جوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، چشم و هم چشمی کردن دوستان و افراد فامیل نسبت به یکدیگر است. متاسفانه، تقلید سبک زندگی از یکدیگر به یکی از الگوهای رفتاری این دوره تبدیل شده و افراد جامعه سعی می‌کنند با هزینه کردن برای اجناس خارجی از یکدیگر پیشی بگیرند. چنین مواردی باعث شده تا روز به روز افراد بیشتری به سمت کالاهای خارجی بروند و هزینه‌های گزافی را برای خرید بپردازند.

عوامل موثر بر تمایل مصرف‌کننده به خرید کالای ایرانی

در دنیای امروز که پیشرفت تکنولوژی، مد، فشن و رسانه‌ها تاثیر بسیار زیادی بر سلیقه و انتخاب مصرف‌کننده‌ها دارند فرآیند خرید کالا، چه خارجی و چه ایرانی، تحت تاثیر عوامل متعددی قرار گرفته که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• یکی از عوامل بسیار مهم در انتخاب بین کالای ایرانی و خارجی، زمینه‌های فرهنگی-اجتماعی مصرف‌کننده‌‌ها است که شامل فرهنگ جامعه، طبقه اجتماعی، گروه‌های مرجع مانند خانواده و دوستان فرد می‌شود.
• دومین عامل موثر بر تصمیم خرید، عامل روانی و فردی مصرف‌کننده است که مواردی از جمله سبک زندگی، انگیزش، شخصیت، باورها و عقاید فرد را در برمی‌‌گیرد.
• بازاریابی، سومین عامل موثر بر انتخاب مصرف‌کننده‌ها برای خرید است که مواردی مانند نوع محصول، ویژگی‌های آن، قیمت، شیوه معرفی و ارائه محصول به مصرف‌کننده را شامل می‌شود.
• عوامل موقعیتی مانند زمان خرید، مکان خرید، دلیل خرید و شرایط خرید نیز از دیگر عوامل مختلفی است که روی فرآیند خرید تاثیرگذار هستند.

راه و چاه حمایت از تولید ملی و کالای ایرانی

با توجه به عواملی که بر سبک زندگی و خرید افراد جامعه تاثیرگذار است باید به دنبال راه‌حلی بود تا این معضلات رفع شوند و خرید کالای ایرانی در بین مردم رواج پیدا کند. در خصوص عامل فرهنگی_اجتماعی که شامل مواردی مانند عدم اعتماد به کیفیت کالای ایرانی، چشم و هم چشمی افراد و تجمل‌گرایی باید گام‌هایی در مسیر تغییر دیدگاه اکثریت جامعه برداشته شود. برای این منظور، گروه‌های مرجع و افرادی که نقشی تاثیرگذار در سبک زندگی افراد دارند باید تلاش کنند تا فرهنگ خرید کالای ایرانی را در بین مردم جا بیندازند. از طرفی، نباید از مسئله آموزش کودکان غافل بود! همواره باید این نکته را به خاطر داشت که بسیاری از عادت‌ها و سبک‌ها از زمان کودکی در فرد شکل می‌گیرند. بنابراین، خانواده‌ها اولین الگوی خرید برای فرزندان خود هستند و می‌توانند خرید کالای ایرانی را از زمان خردسالی به کودکان خود آموزش دهند. در مورد عامل بعدی که عامل فردی و روانی است، افراد مختلف از جمله تولیدکنندگان کالاهای ایرانی و مصرف‌کنندگان باید عقاید خود را به شکلی تغییر دهند که حمایت از کالای ایرانی، افزایش تولید و رشد اقتصادی کشور را الویت خود قرار دهند.

یکی از موانعی که در ایران وجود دارد این مسئله است که در ایران به اصول بازاریابی توجه نمی‌شود و هر چه سریع‌تر زیرساخت‌های لازم برای بازاریابی اصولی کالای ایرانی باید شکل بگیرند. البته، در میان تمام این عوامل نباید از شرایط اقتصادی و هزینه‌ای که افراد برای تامین نیازهای خود هزینه می‌کنند، غافل شد. خرید کالای خارجی علاوه‌براین که هزینه زیادی را به مصرف‌کننده‌ها تحمیل می‌کند موجب خروج ارز از کشور می‌شود. تولیدکنندگان کالاهای ایرانی می‌توانند با افزایش کیفیت محصولات و بازاریابی مناسب سهم بیشتری در سبد خرید محصولات افراد جامعه داشته باشند و از این طریق هزینه‌های مصرف‌کننده را کاهش دهند.

---

بیشتر بخوانید: «خرید کالای ایرانی چگونه به رونق کسب‌وکار داخلی کمک می‌کند؟»

---

نتیجه‌گیری

در این روزها که کشور از نظر اقتصادی شرایط سختی را پشت سر می‌گذارد حمایت از کالای ایرانی و افزایش تولید ملی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. البته، در این روزها با پررنگ‌تر شدن کالاها و برندهای خارجی و افزایش تمایل‌ مردم برای خرید از آن‌ها، حمایت از کالای ایرانی کار بسیار دشواری شده است. بررسی عوامل موثر بر حمایت از کالای ایرانی و یافتن چاره‌های اصولی، اولین گام برای افزایش تولید ملی و رشد اقتصادی است.